Don Quichot versus Briareüs

De moderne Don Quichot krijgt nooit wat hij verdient, zelfs niet als hij wint en de aanspraken van de fiscale overheid op zijn eigendom worden afgewezen. Maar hij verdient wel een standbeeld in de galerij van de weldoeners van de democratie. Hij breekt een lans voor de vele belastingplichtigen die zich in dezelfde situatie bevinden, maar die meer oog hebben voor de ongeschreven wet dat de baten de kosten moeten overstijgen. Een Don Quichot vervult een essentiële taak: hij vecht tegen het kleine onrecht in de fiscaliteit. De belastingregels zijn doorvlochten van discriminaties, onrechtvaardigheden en onwettigheden, al hebben ze vaak slechts een beperkte financiële impact. Door zijn toedoen geschiedt daarop toch nog enige vorm van controle en rechtelijke toetsing. Maar vergis u niet: ook een kleine onrechtvaardigheid kan pijn doen. En dan rijst de vraag of het een rechtstaat betaamt de rechtsbescherming te laten afhangen van een Don Quichot.

Persoonlijk vind ik van niet, en ik hoop dat velen het met mij eens zijn. Een rechtstaat moet het mogelijk maken op te komen tegen kleine fiscale onrechtvaardigheden. Het omgekeerde beweren zou betekenen dat de overheid vrijwel een vrijgeleide krijgt om kleine vergrijpen te plegen. Aangezien er veel belastingbetalers zijn en veel kleintjes één grote maken, zijn zulke kleine vergrijpen een gemakkelijke manier om belasting te heffen, omdat er weinig verweer tegen komt.

Het rechtsmiddel dat soelaas biedt, is de fiscale classaction, waardoor belastingplichtigen collectief met één procedure kunnen opkomen tegen de mastodont die de overheid is. Het fiscale recht dwingt de burger individueel te procederen. Die burger staat dan als Don Quichot tegen de mythische reus Briareüs. Met een classaction bundelen de burgers hun krachten tegen die reus: iedere burger kan zich dan heel eenvoudig aansluiten bij een collectief fiscaal rechtsgeding. Is dat een illusie? Nee, het bestaat, bijvoorbeeld in Nederland. Daar heeft het systeem zijn deugdelijkheid bewezen en brengt het de rechtstaat tot de betere vorm van zichzelf. Laten we hopen dat er een politieke Don Quichot opstaat die de moed heeft daarvoor een Belgisch wetsontwerp in te dienen.