Het permanente systeem van de fiscale regularisatie stond in de steigers voordat de onthullingen over de Panama Papers in de media verschenen. “Het ene heeft niets met het andere te maken”, reageert Dave van Moppes, een fiscaal advocaat van het advocatenkantoor Tuerlinckx. “Maar er zijn politici die na de Panama-affaire hebben gezegd: die mannen mogen daar niet mee wegkomen. De publieke opinie zou het volgens die politici niet hebben gepikt als de fraudeurs uit de Panama Papers nog even snel konden regulariseren.”

De regering mikt nog altijd op 250 miljoen euro inkomsten uit regularisaties in 2016. Maar de tijd begint te dringen. Het Contactpunt Regularisaties, een cel binnen de rulingdienst van de fiscus, staat klaar om in actie te komen. Er zal een tiental mensen enkel en alleen op de regularisaties werken. Het contactpunt heeft begin dit jaar nog maar de laatste dossiers van de jongste twee regularisatieronden afgerond. “Er is een nieuwe ICT-tool ontwikkeld Er zijn nieuwe medewerkers geselecteerd. Het contactpunt heeft voorbereidingen getroffen om de nieuwe regularisatiewet uit te voeren zodra die is aangenomen”, zegt Steven Vanden Berghe van de Dienst Voorafgaande Beslissingen in fiscale zaken. “Tijdens de vorige regularisatieronde kon elke dossierverantwoordelijke ongeveer 20 dossiers per maand verwerken. Maar dat hangt sterk af van de complexiteit ervan.”

“Gereduceerde mogelijkheden”

Vanden Berghe heeft geen idee hoeveel regularisatiedossiers er in de pijplijn zitten. “In 2013 werden bijna 23.000 aanvragen ingediend. Dat was het laatste jaar dat dat kon. Ik kan u wel vertellen dat we de voorbije maanden veel telefoontjes en e-mails hebben gekregen van advocaten en raadgevers over de nieuwe regularisatiewet.”

“Wij stappen elke week met een à twee dossiers naar de BBI van Gent. Wij geven meestal een vork voor de boetes: tussen 20 à 50 procent” Michel Maus

Er zullen altijd wel redenen opduiken om de goedkeuring van de wet nog even uit te stellen. Zo kwam vorige week naar buiten dat Optima zijn klanten liet geloven dat ze geld konden witwassen met een Luxemburgse levensverzekering. Van Moppes: “Ik heb de voorbije jaren veel klanten horen vertellen dat ze hun zwarte centen voor acht jaar in een levensverzekering konden verstoppen, om ze er daarna wit uit te halen. De fiscus kan het zwarte kapitaal na zeven jaar in principe niet meer belasten. Maar een vervolging voor de strafrechter voor witwaspraktijken blijft altijd mogelijk.”

Op de vraag of politici het beste nog even wachten of er fiscale zondaars opduiken onder de klanten van Optima, antwoordde de Gentse BBI-directeur Karel Anthonissen vorige week via mail: “Dat zal zeker gebeuren.” Anthonissen laat ook weten dat het Optima-onderzoek nooit gesloten was en met “gereduceerde mogelijkheden” werd voortgezet. “Het onderzoek komt nu zeker weer in een versnelling.” Van Overtveldt maakte bekend dat hij het BBI onderzoek naar Optima liet heropenen.

Flou artistique

Wie zwart geld wil aangeven, kan dat nog altijd. Het is alleen niet zeker hoeveel vermogen ze uiteindelijk overhouden. De nieuwe wet zou voor juridische zekerheid zorgen. Ze moest de interne instructie van de BBI vervangen die de minister van Financiën in januari 2016 heeft bevroren. Hij anticipeerde daarmee op de vernietiging ervan door de Raad van State. De instructie kwam er in januari 2015, om ervoor te zorgen dat alle lokale BBI-kantoren dezelfde boetes oplegden: 36,3 procent op het oorspronkelijke kapitaal en 1,5 keer het normale belastingtarief voor de inkomsten uit dat kapitaal.

“Sinds januari is regulariseren opnieuw flou artistique”, zegt Michel Maus, de oprichter van het advocatenkantoor Bloom. “Maar het kan zeker nog. Wij stappen elke week met een à twee dossiers naar de BBI van Gent. Je weet niet vooraf hoe hoog de boetes zijn, maar sommige mensen willen tot elke prijs gemoedsrust. Wij geven meestal een vork aan onze cliënten voor de boetes: tussen 20 en 50 procent.”

Bij de BBI in Antwerpen klinkt het officieus dat ze enkel nog regulariseren “als het de moeite waard is”. Volgens Maus hebben de lokale BBI-kantoren hun oude gewoontes weer opgepikt, maar dat hangen ze niet aan de grote klok. Ook tussen midden 2013 – na de laatste eenmalige bevrijdende aangifte – tot begin 2015 klopten mensen met zwart geld aan bij de lokale controleurs. Er was geen wettelijk kader en dus moesten de belastingplichtigen onderhandelen over de tarieven. Het ene kantoor legde hogere boetes op dan het andere. Het was precies om aan die willekeur een einde te maken, dat de BBI richtlijnen had uitgevaardigd.

Strengere bewijslast

De belangrijkste nieuwigheid van de wet is de strengere bewijslast. Belastingzondaars kunnen niet meer zomaar kiezen wat ze aangeven, als dat vroeger al kon. “De aangever zou met een schriftelijk bewijs moeten aantonen welk deel van zijn inkomsten en vermogen het normale belastingregime heeft ondergaan”, zegt Gertjan Verachtert, advocaat bij Sansen International Tax Lawyers. “Voor de laatste tien jaar is dat doorgaans geen probleem, omdat er bankdocumenten beschikbaar zijn. In dossiers waarin het vermogen in een ver verleden is opgebouwd, is dat wel moeilijk.”

Ontdoken successierechten

Door de zesde staatshervorming zijn Vlaanderen, Brussel en Wallonië bevoegd voor de belasting op erfenissen en schenkingen. Maar de nieuwe wet laat enkel toe federale belastingen te regulariseren. “Successierechten kunnen niet worden geregulariseerd”, zegt Vanden Berghe. “Tenzij de gewesten een samenwerkingsakkoord sluiten. Maar dat is nog niet het geval.”

“Successierechten kunnen niet worden geregulariseerd. Tenzij de gewesten een samenwerkingsakkoord sluiten, maar dat is nog niet het geval”

Maus zegt dat ongeveer in de helft van de dossiers ontdoken successierechten in het spel zijn. Het heeft weinig zin die gedeeltelijk te regulariseren. “Dan ben je je enige ticket voor de regularisatie kwijt en riskeer je nog altijd strafrechtelijke vervolging voor het deel dat niet geregulariseerd is.”

De Brusselse minister van Financiën Guy Vanhengel (Open Vld) dreigde vorige week naar het Grondwettelijk Hof te trekken na de goedkeuring van de wet. Volgens Maus zal die altijd rechtsgeldig blijven, maar zou het Hof hem gedeeltelijk kunnen vernietigen, zodat de federale overheid de verjaarde successierechten niet kan inlijven.

Ideaal is dat de deelstaten vooraf een akkoord sluiten over de regularisatie van de ontdoken successierechten. Een akkoord met Vlaanderen lijkt haalbaar, maar Wallonië en Brussel liggen voorlopig dwars. Een politieke bron heeft nog altijd goede hoop. “De PS zit in de Brusselse en de Waalse regering. De partij kan moeilijk een akkoord sluiten met de federale regering over de fiscale regularisatie. Dan kan ze tegen die wet geen oppositie meer voeren op het federale niveau. Maar hopelijk kan er na de goedkeuring wel over worden gesproken. De regularisatie zou ook extra opbrengsten aan de deelstaten opleveren.”

In het reine komen

Mensen die al heel hun leven aan het frauderen zijn, kunnen dat wellicht nog wel enkele maanden volhouden. “Voor erfgenamen is het lastiger. Kinderen moeten ook in het reine komen met de fiscale zonden van hun ouders. Ze moeten kiezen: geef ik mijn erfenis meteen aan? Of ga ik eerst rechtzetten wat de erflater heeft mispeuterd? Zodra je aangeeft dat je een buitenlands vermogen erft, start een onderzoek en is regulariseren niet meer mogelijk”, zegt Dave van Moppes.

“De dossiers stapelen zich hier op. Er zijn cliënten die alles nog dit jaar in orde willen brengen en hun belastingaangifte naar waarheid willen invullen. Dat betekent dat ze willen aanvinken dat ze een buitenlandse rekening, verzekering of structuur hebben. Maar als ze dat nu plotseling doen, gaat er een lampje branden bij de fiscus. Daarom zie je mensen naar een boekhouder stappen die dat normaal niet doen, in de hoop dat ze tegen eind oktober kunnen regulariseren en hun aangifte correct kunnen invullen.”