Fiscaal advocaat Jan Tuerlinckx waarschuwt voor een pure vermogenswinstbelasting. “Een dual income tax kan verdedigd worden, maar moet met mate worden ingevoerd. Voor de welgestelde mensen is de fiscale limiet nu al bereikt door de hoge personen- en vermogensbelastingen. Een extra vermogensbelasting kan ertoe leiden dat ze definitief wegtrekken. Luxemburg biedt nu al een gunstig statuut voor Belgen die er zich vestigen.” Groot-Brittannië zal zich volgens Tuerlinckx opwerpen als het nieuwe fiscale paradijs. “Het zal – niet gehinderd door Europese beperkingen –zichzelf na de brexit bij fiscale vluchtelingen op de kaart zetten. Zo kan het extra inkomsten aantrekken als compensatie van de nadelen van het referendum. Ik heb zo’n fiscaal geïnspireerde uitstroom de voorbije jaren al zien gebeuren met het vertrek van ettelijke Indiase diamantairs. Hetzelfde kan gebeuren als de regering plots een nieuwe vermogenswinstbelasting invoert.”

“Er bestaat zoiets als fiscaal darwinisme: de sterken overleven door zich aan te passen aan de nieuwe omgeving” Anton Van Zantbeek

N-VA-voorzitter Bart De Wever heeft al gezegd dat hij wel een vermogenswinstbelasting voor de rijkste Belgen wil, maar dat de middenklasse niet getroffen mag worden. Het doet advocaat Anton van Zantbeek (Rivus) huiveren: “Een nichebelasting op de zogenaamde superrijken werkt niet. Die geviseerde belastingplichtigen zullen zich in allerlei bochten wringen om eraan te ontsnappen. Ze hebben voldoende middelen om verdedigingsstructuren op te richten. Er bestaat zoiets als fiscaal darwinisme: de sterken overleven door zich aan te passen aan de nieuwe omgeving. Een fiscale wetgeving werkt enkel efficiënt en rechtvaardig als ze op iedereen van toepassing is, met een correctie via vrijstellingen en progressieve tarieven.”

Prijsduiven belasten

“Hoe organiseer je een vermogenswinstbelasting op een wijnverzameling, oldtimers en antiek”, vraagt Maus zich af. “Onlangs had ik een cliënt met een fenomenaal patrimonium prijsduiven. Je kunt de belastingadministratie niet vragen heel zijn duivencollectie elk jaar te herwaarderen en er een taks op te heffen. Niet elke controleur is een duivenkenner. Pas op, als fiscaal advocaat zou ik eigenlijk voorstander moeten zijn van zo’n schatting, want ik zou rijk worden van de vele betwistingsprocedures. Eenvoudiger is een belasting op het verschil in aankoop- en de verkoopprijs bij de verkoop van deze niet-evidente vermogensbestanddelen.”

Die transacties gebeurden vroeger anoniem en soms ook met zwart geld, maar worden traceerbaar. Maus: “Nu uitgaven boven 3000 euro in contanten verboden zijn, evolueren we stilaan naar een cashloze maatschappij. Dat maakte de bewijslast van winstgevende transacties eenvoudiger.”

Dat is ook de mening van Jan Tuerlinckx. “Een vastgoedvermogenskadaster bestaat al. Een voor beleggingen is in België en internationaal volop in de maak. Een juwelenkadaster is echter ondenkbaar, want niet te controleren, laat staan te waarderen. Maar de aankoop van kunst, goud of zilver verschijnt wel op de bankrekening. De overheid kan dus vrij eenvoudig de bank inschakelen als instrument van de fiscus. Zo wordt een algemene vermogensbelasting door de geleidelijke afkalving van het bankgeheim plots mogelijk.”

Wetten toepassen

Advocaat van Zantbeek is niet overtuigd dat een vermogenswinstbelasting zo eenvoudig is: “Als de politiek ergens wil geraken, kan dat het beste met vertrouwde instrumenten. Nederland heeft al decennia een vermogenswinstbelasting. In de zogenoemde ‘box 3’ op de belastingbrief prijkt het vermogen waarop een rendementstoeslag wordt toegepast. In België geeft de belastingplichtige enkel zijn beroepsinkomsten aan, terwijl zijn bank hem anoniem belast op zijn beleggingen. Onze fiscus is niet uitgerust om een compleet nieuwe belasting te controleren. Dat bleek al toen de regering-Di Rupo de rijkentaks invoerde. Negen maanden na de goedkeuring had de fiscale administratie nog altijd geen document klaar om die aan te geven.”

Van Zantbeek reikt een alternatief aan. Hij verwijst naar artikel 90 van het Wetboek Inkomstenbelastingen over de belasting op speculatiewinsten bij beleggingen, dat momenteel beperkt wordt geïnterpreteerd. “Een eenvoudig koninklijk besluit om deze belasting toe te passen op opties zonder economische onderbouw, daytrading, beleggingen met geleende bedragen of ander speculatief gedrag”, aldus Van Zantbeek, als advocaat actief in Zwitserland. “Dat land heeft een gelijkaardig artikel gekoppeld aan een lijst van beleggingen. Ik hoor vandaag over de vermogenswinstbelasting radicale ideeën om de Belgische fiscale tanker te doen keren. Dat werkt niet. Het is efficiënter hem lichtjes bij te sturen door de bestaande wetgeving effectief uit te voeren.”

Woning belasten

De N-VA vreest ook dat een nieuwe vermogensbelasting huiseigenaars zal treffen, en dat zijn vooral de Vlamingen. “Klopt”, zegt Maus. “Maar de Vlaamse overheid kan dat perfect oplossen door de bestaande vermogensbelastingen – successie-, registratie- en schenkingsrechten – flink te reduceren. Bovendien kan ze na de zesde staatshervorming een korting toestaan in de personenbelastingen. Maar het klopt dat Vlamingen een vermogenswinstbelasting relatief sterker zullen voelen. Een nieuwe staatshervorming kan dat verhelpen. Die moet er sowieso komen, want de fiscaliteit hangt vandaag met haken en ogen aan elkaar.”

Vandaag wordt de woning belast op basis van het kadastraal inkomen. Dat werd in 1975 geschat op fictieve huurinkomsten en sindsdien bleef een algemene herwaardering uit. Om de inkomsten uit vastgoed beter in te schatten, wil Maus dat niet de fictieve, maar de reële huurinkomsten worden belast.

“De keerzijde van de medaille is dat alle renovatiekosten fiscaal in rekening worden gebracht”, poneert hij. “Dat betekent ook het einde van de zwarte economie van schilders en andere aannemers, omdat de belastingbetaler zijn uitgave zal moeten bewijzen. Tegelijk bevordert een belasting op reële inkomsten de kwaliteit van de verhuurhuizen, omdat de eigenaar fiscaal aangemoedigd wordt te investeren. België is trouwens verplicht het kadastraal inkomen te hervormen, nadat het Europees Hof in 2014 heeft beslist dat de discriminatie tussen buitenlandse vastgoed (belast op reële inkomsten) en Belgisch (belast via kadastraal inkomen) in strijd is met het vrije kapitaalverkeer.”

Mocht dat politiek niet haalbaar zijn, dan bepleit Maus een fundamentele herwaardering van het kadastraal inkomen. “Vandaag betalen de mensen in achtergestelde buurten van een stad (ooit bloeiende handelsbuurten) relatief veel meer dan die van de chique voorsteden, in 1975 nog boerendorpen”, stelt Maus. “Dat perverse effect in de woonvastgoedbelasting moet weggewerkt worden. Ik vind trouwens een belasting op de eigen woningen niet correct. Waarom moet dit het enige vermogensonderdeel zijn waar het louter bezit, zonder inkomsten, belast wordt? Je betaalt toch ook geen gebruiksbelasting op je kunstverzameling? We zouden beter een eigenaar belasten als hij zijn huis verkoopt. In principe kan dat al, maar in de praktijk gebeurt het enkel bij een gigantische meerwaarde.”

Maus plaatst een vermogenswinstbelasting in een taxshift. “Het mag niet de bedoeling zijn dat de belasting in haar totaliteit stijgt, want die is al te hoog. Koppel dus een vermogenswinstbelasting aan een verlaging van de personenbelasting. En maak van de gelegenheid gebruik om de vele uitzonderingen af te schaffen. In dat geval heeft de middenklasse een fiscaal voordeel en betalen de rijkste Belgen de factuur. Zullen die vluchten naar geheime belastingstructuren? Neen. Dat wordt steeds moeilijker, want vanaf volgend jaar worden alle financiële gegevens van buitenlanders door de overheden gemeld aan hun thuisland.”