Goed nieuws: de kans dat u een fiscale controleur over de vloer krijgt, is kleiner geworden. Het slechte nieuws is dat de onderzoeksbevoegdheden van de fiscus wederom uitgebreid werden.

Het boekenonderzoek

Het zogenaamde ‘boekenonderzoek’ is één van de wapens in het arsenaal van de fiscale controleur waarvan deze laatstgenoemde gebruik kan maken om een correcte – en soms tot een minder correcte – belasting te komen. In het Wetboek Inkomstenbelastingen en in het BTW-wetboek staat te lezen dat iedereen die aan die respectievelijke belastingen is onderworpen, verplicht is de administratie op eerste verzoek alle boekhoudkundige stukken en documenten in te laten kijken, voor zover deze relevant zijn voor de vestiging van de belasting uiteraard. In essentie is het boekenonderzoek niet meer dan het vanzelfsprekende recht voor de fiscus om uw boekhouding in te kijken.

Zonder verplaatsing

Tot sinds kort diende het boekenonderzoek te gebeuren op de plaats waar de controle werd uitgeoefend. De belastingplichtige heeft immers zijn boekhouding nodig om zijn activiteiten verder te zetten, althans om de boekhoudkundige verplichtingen die bij die activiteiten horen, te voldoen. Het is de fiscus verboden om de boekhouding van een belastingplichtige mee te nemen.

Vraag om inlichtingen

In de praktijk kwam het wel eens voor dat de fiscus de verplaatsing naar de belastingplichtige om aldaar haar onderzoek te doen het sop bij de kool niet waard vond. Een heel aantal controleurs maakte dan maar gebruik van een ander wapen – de vraag om inlichtingen – om zich een verplaatsing te besparen. Een belastingplichtige die een vraag om inlichtingen krijgt, moet die vraag immers binnen de maand beantwoorden, op straffe van ofwel een boete ofwel een carte blanche voor de fiscus om een vermoed belastbaar inkomen te noemen waarop de belastingplichtige dan maar zelf het tegenbewijs moet leveren. Aldus gebeurde het wel eens dat de belastingplichtige in een formele vraag om inlichtingen gevraagd werd om een kopie van zijn boekhoudkundige documenten over te maken.

Cassatie verbiedt een boekenonderzoek op afstand

Mag niet, zei het Hof van Cassatie in 2014 over voormelde praktijk van de fiscus. Volgens het hoogste gerechtshof mag de fiscus de belastingplichtige wel uitnodigen om een kopie van zijn boekhoudkundige stukken op te sturen, maar de fiscus mag daarbij niet dreigen om de sancties te gebruiken die zijn voorzien bij de vraag om inlichtingen. Het boekenonderzoek en de vraag om inlichtingen zijn immers twee verschillende onderzoeksmaatregelen en de wet zegt duidelijk dat het boekenonderzoek dient te gebeuren zonder verplaatsing van de boekhouding.

Boekenonderzoek op afstand

Het federaal parlement heeft op 27 juni 2021 een wetsvoorstel goedgekeurd waarbij deze situatie beslecht wordt in het voordeel van de fiscus. Iedereen die een digitale boekhouding voert, moet die boekhouding vanaf 10 juli 2021 digitaal overmaken aan de fiscus wanneer deze laatste erom verzoekt. Aldus is het niet ondenkbaar dat u een volledige fiscale controle zal ondergaan zonder daarbij persoonlijk kennis gemaakt te hebben met de controlerende ambtenaar.

Besluit

Een vreemde evolutie is dit niet. De zinsnede ‘zonder verplaatsing’ in het wetsartikel over het boekenonderzoek staat daar al sinds 1964. Combineer bovendien de digitalisering met een verbod voor onbekenden om dichter dan anderhalve meter bij elkaar in de buurt te komen en het zal u niet verbazen dat het boekenonderzoek op afstand werd ingevoerd.

Het valt toe te juichen dat onze overheidsdiensten inzetten op de digitalisering,  doch de auteur van deze tekst betreurt dat de digitalisering van de overheid in verschillende snelheden verloopt. Wellicht zegt deze afbeelding van de hoofding van een gerechtsbrief van de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen daarover genoeg:

Bovendien dienen wij u te waarschuwen voor de gruwel van het naakte cijfer.