Ter ere van deze gelegenheid staan wij vandaag graag stil bij de Douanewetgeving en de wijze waarop die wetgeving het alledaagse leven (ongemerkt) beïnvloedt. Mensen en ondernemingen komen namelijk meer in contact met douanerechten dan dat zij bewust ervaren. De douanewetgeving is immers niet enkel relevant in de ‘war on drugs’ maar ook het dagelijkse leven. De hoeveelheid goederen die in België wordt ingevoerd en uitgevoerd stijgt elk jaar. Denk hierbij aan de aankoop van een auto of elk ander voertuig, de farmaceutische producten die worden ingevoerd en uitgevoerd, en uiteraard ook de aardolie en het aardgas dat wordt verbruikt. Hoewel niet iedereen rechtstreeks met de douaneformaliteiten en -verplichtingen in contact komt, zijn op al deze goederen invoerrechten betaald vooraleer deze de Europese markt binnenkomen. Dit heeft vanzelfsprekend invloed op de prijs van de producten. 

De inkomsten uit douanerechten en accijnzen voor de Belgische Schatkist zijn niet te onderschatten. Accijnzen brachten in 2019 ongeveer 9.520.000.000 EUR op voor België. De invoerrechten bedroegen 2.730.000.000 EUR waarvan België een deel moet afstaan aan de Europese Unie. De naleving van de wetgeving en de controle hiervan zijn bijgevolg van groot belang. Het is de douaneadministratie die deze belangrijke taak op zich heeft genomen.

De ondernemingswereld onderschat meer dan eens de zeer technische douanewetgeving en in het bijzonder de zware sancties die bij inbreuken voorzien worden. De Algemene Wet inzake Douane en Accijnzen vindt haar oorsprong in de wet van 26 augustus 1822, de zogenaamde Code Napoléon. Sindsdien heeft de strafprocedure evenwel grote gedaanteveranderingen ondergaan waardoor de oude wetgeving niet meer in lijn is met de vandaag geldende (internationale) principes zoals:

• De Belgische wetgeving vertrekt vanuit het oude conflictmodel met een controle achteraf. De Europese wetgeving gaan daarentegen uit van een dialoogmodel waarbij een relatie wordt opgebouwd tussen de marktdeelnemers en de douaneadministratie.
• Meer aandacht voor de proportionaliteit van sancties
• Duidelijke en transparante wetgeving, hoewel de douanewetgeving vandaag elke coherentie mist en alsmaar complexer wordt;
• Enkel in België (en Luxemburg) vervolgt de douaneadministratie, als benadeelde partij, de inbreuken op de douanewetgeving zelf in plaats van het onafhankelijk Openbaar Ministerie

De handhaving van de douanewetgeving is niet op EU-niveau geregeld. Ditis de bevoegdheid van de lidstaten zelf. Hierdoor kent dit handhavingsbeleid van de lidstaten grote verschillen. Zo heeft Nederland meer oog voor een verbeteringstraject in plaats van het opleggen van een draconische sanctie. België voorziet in een eigen sui generis systeem met excessieve vermogensbestraffing. Er wordt al snel een boete opgelegd van 500% of 1000% van de ontdoken rechten. En hoewel de procedures fiscaalrechtelijk afgehandeld zouden kunnen worden, worden douanezaken meestal berecht voor de correctionele rechtbanken.

De douanewetgeving heeft aldus invloed op vele aspecten van het dagelijkse leven en is verantwoordelijk voor een groot deel van de inkomsten van de Belgische Schatkist. De Wetgever heeft het daarom in het verleden belangrijk gevonden om de naleving ervan af te dwingen met zware straffen. Vandaag is de douanewetgeving en dan in het bijzonder de douaneproceswetgeving evenwel aan vernieuwing toe om in lijn te zijn met de modernere en internationale invloeden.

We hopen dan ook dat de politiek vandaag enerzijds stilstaat bij het belang van de douaneadministratie en het uitermate technische werk dat zij verricht en anderzijds de tijd neemt om te focussen op een goede, moderne douane(proces)wetgeving.

Tisha.dujardin@tuerlinckx.eu